Толькі сем краін у 2024 годзе выканалі рэкамендацыі Сусветнай арганізацыі аховы здароўя што да максімальна дапушчальнай канцэнтрацыі ўзважаных часцінак (PM2,5). Самыя забруджаныя гарады — у Цэнтральнай і Паўднёвай Азіі. Да такіх высноваў прыйшлі даследчыкі швейцарскай кампаніі IQAir, якая займаецца маніторынгам якасці навакольнага асяроддзя, піша TechInsider.
Паводле інфармацыі СААЗ, 99% насельніцтва свету жыве ў раёнах, якія не адпавядаюць рэкамендаваным узроўням якасці паветра.
Швейцарская база дадзеных маніторынгу IQAir ужо сёмы год запар выпускае даклады пра якасць паветра. Яны вывучаюць колькасць таксічных часцінак PM2,5. Так, эксперты прааналізавалі дадзеныя ў 8954 гарадах у 138 краінах і рэгіёнах, выкарыстоўваючы больш за 40 000 розных станцый маніторынгу і датчыкаў, за 2024 год.
Медыкі адзначаюць, што PM2,5 неспрыяльна ўплывае на арганізм чалавека, можа выклікаць развіццё розных захворванняў, такіх як астма, рак, інсульт і хваробы лёгкіх. Акрамя таго, вялікая колькасць таксічных часцінак у паветры можа адбіцца на плодзе і развіцці дзіцяці ў раннім дзяцінстве, выклікаўшы прыроджаны парок сэрца, алергічную рэакцыю, парушэнні нервовай сістэмы або кагнітыўныя. Спецыялісты дадаюць, што не існуе бяспечнай колькасці PM2,5 у паветры, аднак СААЗ вызначыла норму ў 5,0 мікраграмаў на кубічны метр (μг/м³).
«Забруджанне паветра не забівае нас адразу — пройдзе, магчыма, два-тры дзесяцігоддзі, перш чым мы ўбачым уздзеянне на здароўе», — адзначыў генеральны дырэктар IQAir Фрэнк Хамес.
Эксперты выявілі, што ў 2024 годзе толькі ў 17% вывучаных гарадоў паветра адпавядала стандартам СААЗ. У спіс краін з самым чыстым паветрам увайшлі Аўстралія, Новая Зеландыя, Эстонія, Ісландыя і некалькі невялікіх астраўных дзяржаваў.
Найбруднейшае паветра аказалася ў Чадзе, Бангладэш, Пакістане, Дэмакратычнай Рэспубліцы Конга і ў Індыі, дзе знаходзяцца шэсць з дзесяці самых брудных гарадоў свету. У сваім дакладзе IQAir адзначылі, што ўзровень PM2,5 ва ўсіх пяці краінах быў перавышаны больш чым у 10 разоў, а ў Чадзе — наогул у 18 разоў.
«Грамадзяне Балканскага паўвострава і краін, якія не ўваходзяць у ЕС, дыхаюць самым забруджаным паветрам у Еўропе, і існуе 20-разовая розніца ва ўзроўнях PM2,5 паміж найбольш і найменш забруджанымі гарадамі», — дадала Зарана Ёванавіч Андэрсан, экалагічны эпідэміёлаг з Капенгагенскага ўніверсітэта.
Спецыялісты адзначаюць, што палепшыць якасць паветра магчыма. Некалькі гарадоў, Пекін у Кітаі, Сеул у Паўднёвай Карэі і Рыбнік у Польшчы, паспяхова чысцяць сваё паветра дзякуючы ўзмацненню жорсткасці правілаў забруджання ад транспартных сродкаў і прамысловасці. Акрамя таго, у гэтых краінах паспяхова прасоўваюцца ідэі чыстай энергіі і электратранспарту.
Эксперты таксама ўпэўненыя, што стварэнне інфраструктуры, якая б спрыяла пешаходнаму і роварнаму руху, і забарона на спальванне сельскагаспадарчых адходаў можа дапамагчы ачысціць паветра.
Беларусі ў рэйтынгу IQAir няма. Аднак нядаўна пах гару ў Мінску Белгідрамет тлумачыў акурат перавышэннем дапушчальнага ўзроўню PM2,5 у паветры.